Een toekomstplan voor minstens 350 Vlaamse kerken
Lier, 24 mei 2023: In de Heilig Hartkerk stelden Vlaamse ministers Matthias Diependaele (Erfgoed) en Bart Somers (Binnenlands Bestuur) samen met de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en PARCUM, het expertisecentrum voor religieuze kunst en cultuur, en in de aanwezigheid van Johan Bonny, bisschop van Antwerpen, een plan voor dat gemeente- en kerkbesturen ondersteunt in hun zoektocht naar een her-of nevenbestemming.
Burgemeester Rik Verwaest verwelkomde iedereen en gaf een korte inleiding.
“Lang geleden was er een Grieks filosoof Heraclitus die het begrip religie te vatten in twee woorden ‘panta rhei’, ‘alles stroomt’, alles evolueert ook godsdienst en beleving van godsdienst. In de twintigste eeuw zijn de meeste kerken gebouwd en ook de meeste kerken zijn gesloten. Van een piek zijn we naar een daling van religieuze gebouwen gegaan. Dat stelt ons in de eenentwintigste eeuw voor grote uitdagingen.”
Steeds minder mensen begeven zich naar de kerk, veel gemeente- en kerkbesturen zijn daardoor op zoek naar een andere of aanvullende bestemming voor deze bijzonder waardevolle gebouwen.
Binnen afzienbare tijd zullen minstens 350 parochiekerken een her-of nevenbestemming krijgen.
“Het is voor een gemeente niet altijd makkelijk om keuzes te maken als het over de herbestemming van de parochiekerk gaat. De kerkgebouwen zijn deel van ons gezamenlijk verleden en onze gezamenlijke toekomst. De gebouwen zijn verweven in onze maatschappij. Het is belangrijk dat de gebouwen een nieuwe invulling krijgen en kunnen blijven dienen als plaatsen waar mensen kunnen samenkomen”, aldus Bart Somers, Vlaams minister van Binnenlands Bestuur. “Er zijn 1800 parochiekerken waarvan zo een 30% in aanmerking komt voor een her- of nevenbestemming. We maken het verder mogelijk dat lokale besturen een haalbaarheidsstudie kunnen uitvoeren over hun toekomstplannen van de kerken. Het doel is het tempo van daadwerkelijke, kwalitatieve realisaties te verhogen”.
Kerkenbeleidsplan
“Vanaf 2025 moet iedere gemeente een gevalideerd kerkenbeleidsplan hebben, geschreven door het centrale kerkbestuur en lokaal bestuur. Het vormt de basis voor de zoektocht naar een goede invulling. Haast iedere gemeente heeft al zo een plan, maar ze zijn in ongeveer de helft van de gemeenten aan herziening toe”, voegt Bart Somers er nog aan toe.
Complex proces
Herbestemmen is een complex proces. Bijna twee op vijf kerken (38%) is volledig beschermd als monument, 15% slechts gedeeltelijk. De overige kerken worden vaak als waardevol beschouwd. Matthias Diependaele, Vlaams minister van Financiën en Begroting, Wonen en Onroerend Erfgoed. “Een nieuwe invulling kan een grote impact hebben op de erfgoedwaarde van een kerkgebouw en vergt extra begeleiding. Hier gelden specifieke randvoorwaarden. Het is goed dat het Platform ook op dat vlak adviseert”. Het kerkgebouw heeft vandaag dus nog veel te betekenen als locatie voor de eredienst, als gebeds- en stilteplek, maar ook als cultureel en historisch patrimonium. Een kerk sluiten is het allerlaatste scenario, als het niet anders kan. ‘We streven naar een invulling in overeenstemming met de geest van het gebouw en waar mogelijk naar een lokale verankering,’ klinkt het unaniem. Her en der ontstaan ook private initiatieven of privaat-publieke samenwerking.
Met een eenvoudige ademhalingsoefening schetste Bisschop Johan Bonny
“We zijn hier allemaal jachtig toegekomen. Binnen één uurtje hebben we reeds de volgende afspraak. En dan stelt zich de vraag waarvoor bestaan kerken. Een kerk is een plaats om tot rust te komen, om ons te bezinnen. Panta rhei, alles vloeit, dat klopt maar je mag niet alles laten weglopen, dat is een verschil. Je moet oevers hebben als je wil dat de stroom van de cultuur en de menselijkheid en de ethiek en de spiritualiteit doorgaan. Misschien behoren de kerken wel tot de oevers waarbinnen de stroom van onze humaniteit kan verder stromen.”
(MSL/foto’s MSL-SDW)
